Menu
Skup prava koja se odnose na:
– književna, umetnička i naučna dela,
– interpretacije umetnika interpretatora, fonograme, videograme, emisije,
– pronalaske u svim oblastima ljudske aktivnosti,
– naučna otkrića,
– industrijske uzorke i modele,
– fabričke, trgovačke i uslužne žigove, kao i trgovačka imena i trgovačke nazive,
– zaštitu od nelojalne utakmice i sva druga prava vezana za intelektualnu aktivnost u industrijskoj, naučnoj, književnoj i umetničkoj oblasti.
Prava intelektualne svojine čine: autorsko pravo i prava srodna autorskom pravu, prava industrijske svojine (patenti, korisni modeli, topografije integrisanih kola, nove biljne sorte, know-how, žigovi, imena porekla i geografske oznake, industrijski dizajn, poslovno ime i tzv. pravo konkurencije- suzbijanje nelojalne konkurencije).
Autorsko delo je originalna duhovna tvorevina autora, izražena u određenoj formi, bez obzira na njegovu umetničku, naučnu ili drugu vrednost, njegovu namenu, veličinu, sadržinu i način ispoljavanja, kao i dopuštenost javnog saopštvanja njegove sadržine.
Autor je fizičko lice koje je stvorilo autorsko delo.
Autorom se smatra lice čije su ime, pseudonim ili znak naznačeni na primercima dela, ili navedeni prilikom objavljivanja dela, dok se ne dokaže drukčije.
Autor uživa moralna i imovinska prava u pogledu svog autorskog dela od trenutka nastanka autorskog dela.
Autor dela je nosilac autorskog prava.
Pored autora, nosilac autorskog prava može biti i lice koje nije autor, a koje je u skladu sa zakonom steklo autorsko pravo.
Radi obezbeđenja dokaza, nosioci autorskog i srodnih prava mogu da deponuju primerke svojih dela i predmeta srodnih prava.
Primerci dela i predmeta srodnih prava koji se deponuju moraju biti u formi pisanog dokumenta (rukopis, štampani tekst, muzička partitura), zvučnog, vizuelnog ili audiovizuelnog zapisa, ili u digitalnoj formi.
Pravo paterniteta, isključivo je pravo autora da mu se prizna autorstvo na njegovom delu.
Pravo na naznačenje imena, isključivo je pravo autora da mu ime, pseudonim ili znak budu naznačeni na svakom primerku dela, odnosno navedeni prilikom svakog javnog saopštavanja dela.
Pravo objavljivanja, isključivo je pravo autora da objavi svoje delo i da odredi način na koji će se ono objaviti.
Pravo na zaštitu integriteta dela, isključivo je pravo autora da štiti integritet svog dela, i naročito: da se suprotstavlja izmenama svog dela od strane neovlašćenih lica; da se suprotstavlja javnom saopštavanju svog dela u izmenjenoj ili nepotpunoj formi; da daje dozvolu za preradu svog dela.
Pravo na suprotstavljanje nedostojnom iskorišćavanju dela, isključivo je pravo autora da se suprotstavlja iskorišćavanju svog dela na način koji ugrožava ili može ugroziti njegovu čast ili ugled.
Autor ima pravo na ekonomsko iskorišćavanje svog dela, kao i dela koje je nastalo preradom njegovog dela. Za svako iskorišćavanje autorskog dela od strane drugog lica, autoru pripada naknada ako zakonom ili ugovorom nije drukčije određeno.
Imovinska prava su: pravo na beleženje ili umnožavanje; pravo stavljanja primeraka dela u promet; pravo davanja primeraka dela u zakup; pravo davanja primeraka računarskog programa na poslugu; pravo izvođenja; pravo predstavljanja; pravo prenošenja izvođenja ili predstavljanja; pravo emitovanja; pravo na javno saopštavanje, uključujući interaktivno činjenje dela dostupnim javnosti; pravo na prilagođavanje, aranžiranje i drugu izmenu; pravo javnog aopštavanja dela koje se emituje; pravo javnog saopštavanja dela sa nosača zvuka ili slike; pravo na pristup primerku dela; pravo sleđenja; pravo zabrane izlaganja originalnog primerka dela likovne umetnosti; preče pravo autora na preradu primerka dela arhitekture i pravo autora na posebnu naknadu.
Opšte je pravilo da nosilac prava može svoje pravo da koristi na dva načina:
– vlastitom eksploatacijom u svim navedenim vidovima koje predviđa zakon;
– priznajući licence drugima, ili prenoseći svoje pravo na druge.
Davanje licence, tj. odobrenja za eksploataciju autorskih prava, u najvećem broju slučajeva praćeno je plaćanjem pripadajuće autorske naknade.
Drugi oblik eksploatacije dela jeste prenos prava drugom licu na koje se prenosi puno vlasništvo prava (eksluzivno, neograničeno pravo korišćenja, osim moralnih prava autora). Pravno, to je slično prodaji, dok je davanje licence prilično slično iznajmljivanju.
Nosilac prava intelektualne svojine, kao davalac licence daje odobrenje (licencu) za eksploataciju svog prava, a lice koje prima odobrenje (sticalac licence) je obavezno da za isti predmet ustupanja, plati ugovorenu naknadu.
Odredbe o predmetu licencnog ugovora identifikuju prava intelektualne svojine koja se licenciraju, vlasništvo odnosno nosioca prava, proizvod koji će se proizvoditi – ukoliko se radi o materijalnom obliku korišćenja, nadležno pravo, koje će se primenjivati i sl.
Glavna obaveza davaoca licence je da izda licencu za svoje pravo, sa modalitetima koje poznaje Zakon o autorskom i srodnim pravima, ali i upućujući propis, Zakon o obligacionim odnosima (isključiva, neisključiva, prostorno, vremenski, predmetno ograničena licenca i dr).
Obaveza sticaoca licence je da plati naknadu ili drugi oblik nadoknade davaocu licence. Naknade mogu da imaju oblik jednokratnog plaćanja, ili periodičnih plaćanja (u obrocima), gde su naknade fiksirane ili zasnovane na određenim kriterijumima, kao što su obim prodaje prozvoda, procenat vrednosti, itd.
Ograničenja autorskog prava imaju za cilj da regulišu slučajeve u kojima se korišćenje autorskih dela može vršiti tako što se autorska, apsolutna prava, redukuju iz razloga tačno i jasno preciziranih zakonom. Ograničenja prava u zakonu imaju za cilj postizanje balansa između prava autora i interesa zajednice ka što široj i masovnijoj eksploataciji autorskih dela. Slučajeve ograničenja i izuzetaka predviđaju gotovo svi savremeni nacionalni zakoni u svetu (u svim pojedinačnim slučajevima iskorišćavanja autorskog dela moraju se navesti: ime autora dela, izvor iz koga je delo preuzeto, izdavač dela, godina i mesto izdanja, časopis, novina, televizijska ili radio stanica gde je delo, odnosno odlomak dela izvorno objavljen ili neposredno preuzet i sl).
U svakom konkretnom slučaju korišćenja, obim ograničenja isključivih prava ne sme biti u suprotnosti sa normalnim iskorišćavanjem dela niti sme nerazumno vređati legitimne interese autora.
Slučajevi zakonske licence jesu oni koji predviđaju korišćenje bez dozvole autora, a uz obavezu plaćanja autorske naknade: korišćenja u državnim organima, obrazovnim institucijama i javnim bibliotekama; umnožavanje, za potrebe nastave ili naučnog istraživanja, na papiru ili sličnom nosaču odlomaka iz publikacija putem fotokopiranja ili bilo kojeg oblika fotografske ili slične tehnike koja daje slične rezultate; dozvoljeno objavljivanje u sredstvima javnog obaveštavanja, umnožavanje, stavljanje u promet primeraka, kao i drugi oblici javnog saopštavanja članaka koji su objavljeni u drugim sredstvima javnog obaveštavanja, pod uslovom da se ti članci odnose na tekuća ekonomska, politička ili verska pitanja, a da autor to nije izričito zabranio; dozvoljeno trodimenzionalno umnožavanje (prostorno) dela, koja su trajno izložena na ulicama, trgovima i drugim otvorenim javnim mestima, kao i stavljanje u promet tih primeraka.
Srodna prava čine:
– Pravo interpretatora;
– Pravo proizvođača fonograma;
– Pravo proizvođača videograma;
– Pravo proizvođača emisije;
– Pravo proizvođača baze podataka;
– Pravo prvog izdavača slobodnog dela.
Srodna prava ni na koji način ne utiču na zaštitu prava autora u pogledu njihovih dela. Srodna prava su prenosiva, osim ličnih prava interpretatora.
Većina stvaralaca i nosilaca prava nema tehnička, finansijska i druga potrebna sredstva i mogućnosti za monitoring korišćenja svojih dela. Sa druge strane, kolektivne organizacije pružaju svojim članovima organizovanu administrativnu, stručnu i pravnu uslugu, vezanu za monitoring, ubiranje, upravljanje i raspodelu naknada od korišćenja.
Kolektivno ostvarivanje autorskih i srodnih prava, prvi put je iscrpno regulisano zakonskim tekstom iz 1998. godine, čiji koncept predviđa sistem proširene kolektivne licence u ostvarivanju prava – Extended Collective Management System.
Zakon reguliše kolektivno ostvarivanje autorskog i srodnih prava, osnivanjem organizacija za kolektivno ostvarivanje autorskog i srodnih prava i precizira sve uslove potrebne za osnivanje kolektivne organizacije i njeno delovanje: predviđa organe organizacije, opšte akte organizacije, shodnu primenu drugih propisa, obaveze organizacije i obaveze korisnika, i konačno nadzor nad radom organizacije.
Svrha deponovanja je isključivo obezbeđenje dokaza u korist nosioca autorskog i srodnih prava. Podaci u evidenciji se smatraju istinitim dok se suprotno ne dokaže.
Savesno lice koje je povredilo tuđe autorsko ili srodno pravo uzdajući se u tačnost podataka u evidenciji, ne odgovara za naknadu štete zbog povrede tog prava.
Unošenje u evidenciju i deponovanje primeraka autorskih dela i predmeta srodnih prava ni na koji način ne utiče na nastanak i trajanje prava koja su utvrđena zakonom.
Prava industrijske svojine čine:
– pronalazačko pravo (patenti, korisni modeli, topografije integrisanih kola, nove biljne sorte, know-how),
– pravo znakova razlikovanja (žigovi, imena porekla i geografske oznake, industrijski dizajn, poslovno ime)
– pravo konkurencije (suzbijanje nelojalne konkurencije).
Kreacije uma, kao što su pronalasci, korisni modeli, topografije integrisanih kola, biljne sorte, know-how kao praktična primena ideja (znanje, informacija), igraju bitnu ulogu u stvaranju novog, dodatog suštinskog kvaliteta roba, određenih njihovim tehnološkim (funkcionalnim, utilitarnim) karakteristikama. Druge intelektualne kreacije, kao industrijski dizajn i dela primenjene umetnosti, služe kao osnova za nadogradnju formalnog kvaliteta nekog proizvoda, određenog putem njegovog novog vizuelnog, estetskog izgleda.
Komercijalni simboli kao žigovi, poslovna imena ili oznake geografskog porekla (imena porekla i geografske oznake), koriste se za razvijanje tržišnog i marketinškog kvaliteta roba i usluga, tako što ih međusobno razlikuju, ili razlikuju kompanije ili geografske regione iz kojih oni potiču, ili odakle potiče njihova reputacija, dobar glas (goodwill) ili trgovačka vrednost.
Žig je pravo kojim se štiti znak koji u prometu služi za razlikovanje robe, odnosno usluga jednog fizičkog ili pravnog lica od iste ili slične robe, odnosno usluga drugog fizičkog ili pravnog lica.
Žigom se štiti znak koji služi za razlikovanje robe, odnosno usluga u prometu, koji se može grafički predstaviti.
Znak se može sastojati od reči, slogana, slova, brojeva, slika, crteža, rasporeda boja, trodimenzionalnih oblika, kombinacija tih znakova, kao i od muzičkih fraza prikazanih notnim pismom.
Pravna zaštita znakova koji se koriste u prometu robe, odnosno usluga ostvaruje se u upravnom postupku koji vodi organ uprave nadležan za poslove intelektualne svojine (Zavod za intelektualnu svojinu).
Postupak za priznanje žiga pokreće se prijavom za priznanje žiga.
Bitni delovi prijave su:
1) zahtev za priznanje žiga;
2) znak koji se želi zaštititi;
3) spisak robe, odnosno usluga na koje se znak odnosi.
Patent je pravo koje se priznaje za pronalazak iz bilo koje oblasti tehnike, koji je nov, koji ima inventivni nivo i koji je industrijski primenljiv.
Predmet pronalaska koji se štiti patentom može biti proizvod (kao npr. uređaj, supstanca, kompozicija, biološki materijal) ili postupak.
Pravo na sticanje patenta ima pronalazač ili njegov pravni sledbenik, odnosno, u slučajevima predviđenim zakonom, poslodavac ili njegov pravni sledbenik.
Ako je više pronalazača došlo do pronalaska zajedničkim radom, njima pripada zajedničko pravo na zaštitu (pronalazačem se ne smatra lice koje je pronalazaču pružalo tehničku pomoć).
Novost pronalaska – pronalazak se smatra novim ako nije sadržan u stanju tehnike.
Inventivni nivo pronalaska – pronalazak ima inventivni nivo ako za stručnjaka iz odgovarajuće oblasti ne proizilazi, na očigledan način, iz stanja tehnike.
Stanje tehnike, u smislu Zakona o patentima, čini:
1) sve što je dostupno javnosti pre datuma podnošenja prijave pronalaska, pisanim ili usmenim opisom, upotrebom ili na bilo koji drugi način;
2) sadržaj svih prijava pronalazaka podnetih u Republici Srbiji, onakvih kakve su podnete, koje imaju raniji datum podnošenja u odnosu na datum podnošenja predmetne prijave, a koje su objavljene tog datuma ili kasnije na način predviđen zakonom.
Dizajn je trodimenzionalni ili dvodimenzionalni izgled celog proizvoda, ili njegovog dela, koji je određen njegovim vizuelnim karakteristikama, posebno linijama, konturama, bojama, oblikom, teksturom i materijalima od kojih je proizvod sačinjen, ili kojima je ukrašen, kao i njihovom kombinacijom.
Proizvod je industrijski ili zanatski predmet, uključujući, između ostalog, i delove koji su namenjeni za spajanje u složeni proizvod, pakovanje proizvoda, grafičke simbole i tipografske znake, isključujući kompjuterske programe.
Složeni proizvod je proizvod koji je sastavljen od više delova koji mogu da budu zamenjeni i koji omogućavaju sastavljanje i rastavljanje proizvoda.
Dizajn se štiti isključivim pravom (pravom na dizajn) ako je nov i ako ima individualni karakter.
Novost – dizajn se smatra novim ako identičan dizajn nije postao dostupan javnosti pre dana podnošenja prijave za priznanje tog dizajna, ili ako ne postoji ranije podneta prijava za priznanje identičnog dizajna.
Individualni karakter – dizajn ima individualni karakter ako se ukupan utisak koji ostavlja na informisanog korisnika razlikuje od ukupnog utiska koji na tog korisnika ostavlja bilo koji drugi dizajn, a koji je postao dostupan javnosti pre dana podnošenja prijave za priznanje, ili dana priznatog prava prvenstva suprotstavljenog dizajna.
Oznake geografskog porekla upotrebljavaju se za obeležavanje prirodnih, poljoprivrednih i industrijskih proizvoda, proizvoda domaće radinosti i usluga.
Ime porekla je geografski naziv zemlje, regiona ili lokaliteta koji služi da označi proizvod koji odande potiče, čiji su kvalitet i posebna svojstva isključivo ili bitno uslovljena geografskom sredinom, koja obuhvata prirodne i ljudske faktore i čija se proizvodnja, prerada i priprema u celini odvijaju na određenom ograničenom području.
Geografska oznaka je oznaka koja identifikuje određenu robu kao robu poreklom sa teritorije određene zemlje, regiona ili lokaliteta sa te teritorije, gde se određeni kvalitet, reputacija ili druge karakteristike robe suštinski mogu pripisati njenom geografskom poreklu.
Pravna zaštita oznaka geografskog porekla ostvaruje se u upravnom postupku koji vodi organ uprave nadležan za poslove intelektualne svojine (Zavod za intelektualnu svojinu).
Postupak za registrovanje imena porekla, odnosno geografske oznake pokreće se odgovarajućim prijavom.
Bitni delovi prijave imena porekla, odnosno geografske oznake su:
1) zahtev za registrovanje imena porekla, odnosno geografske oznake;
2) opis geografskog područja;
3) podaci o specifičnim karakteristikama proizvoda.
Topografija je na bilo koji način prikazan trodimenzionalni raspored elemenata, od kojih je najmanje jedan aktivan, i međuveza u integrisanom kolu, ili takav trodimenzionalni raspored pripremljen za proizvodnju određenog integrisanog kola.
Integrisano kolo, jeste gotov proizvod ili međuproizvod u kome se ostvaruje određena elektronska funkcija i u kome su elementi, od kojih je najmanje jedan aktivan, i međuveze integralno formirani u komadu materijala ili na komadu materijala, odnosno i u komadu i na komadu materijala.
Može se štititi samo topografija koja je rezultat intelektualnog napora stvaraoca i koja u vreme svog nastanka nije bila opštepoznata među stvaraocima topografija i proizvođačima integrisanih kola.
Pravna zaštita topografije ostvaruje se u upravnom postupku koji vodi nadležni organ.
Postupak za zaštitu topografije pokreće se podnošenjem prijave za zaštitu topografije nadležnom organu uprave (Zavod za intelektualnu svojinu).
Za svaku topografiju podnosi se posebna prijava.
Prijava sadrži zahtev za priznanje prava na topografiju i priloge.
Zahtev za priznanje prava na topografiju sadrži:
1) naziv topografije;
2) podatke o podnosiocu prijave i stvaraocu topografije, ako podnosilac prijave nije stvaralac;
3) datum podnošenja prijave;
4) datum nastanka topografije, ako topografija nije bila komercijalno upotrebljena, ili datum i mesto kada je topografija prvi put komercijalno upotrebljena bilo gde u svetu.
Zavod za intelektualnu svojinu Republike Srbije http://www.zis.gov.rs/pocetna.1.html
Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije http://www.kultura.gov.rs/
Ministarstvo trgovine, turizma i telekomunikacija Republike Srbije https://mtt.gov.rs/
Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srbije
http://www.minpolj.gov.rs/
Regulatorno telo za elektronske medije
http://www.rem.rs/sr
Regulatorna agencija za elektronske telekomunikacije i poštanske usluge
https://www.ratel.rs/cyr/
Svetska organizacija za intelektualnu svojinu www.wipo.int
UNESCO www.unesco.org
Evropski patentni zavod EPO www.epo.org
MAJKE JEVROSIME 38
11 000 BEOGRAD, SRBIJA
EMAIL:
TELEFON:
+381/11 3225-902
fax. +381/11 3225-902
PIB: 100038236
TEKUĆI RAČUN:
160-386176-19, Banca Intesa a.d.
@ Autorska Agencija za Srbiju. Sva prava zadržana.